Neden ENFLASYON diye Türkçe olmayan bir kavram kullanılıyor da HAYAT PAHALILIĞI denmiyor?
Enflasyon, “genel fiyatlar seviyesinin artış hızı” olarak tanımlanıyor. Örneğin 100 liraya aldığınız mal ve hizmetlerin aynılarını bir sene sonra 105 liraya alırsanız yıllık enflasyon yüzde beş (%5), 150 liraya alırsanız yıllık enflasyon yüzde elli (%50) oluyor.
İyi de herkes aynı mal ve hizmetleri mi alıyor? HAYIR. O halde ülkedeki enflasyonu nasıl hesaplıyorlar? Herkesin talep ettiği mal ve hizmetlerin içinden talep edilen ortalama bir “mal ve hizmet sepeti” belirleyip o sepette yer alan mal ve hizmetlerin orada yer aldığı kadarının fiyatlarını takip ediyorlar. Anlaşıldığı kadarıyla bu sepette yer alanları herkes aynı cins ve miktarda talep etmiyor. Birkaç yıldır Türkiye’de enflasyon oranını resmi olarak belirleyen kurum bu sepette ne var, bunların fiyatlarını nereden öğreniyor gibi bilgileri kamuoyuyla artık paylaşmıyor. Yani biz bilmiyoruz.
Ama o konuya sonra dönmek üzere konunun başka bir yönünü ele alacağız bugün. Çünkü herkes aynı mal ve hizmetleri talep etmiyor veya edemiyor! Çünkü ülkemizde GELİR DAĞILIMI eşit değil. Yani herkes aynı miktarda kazanmıyor. Zenginler var, fakirler var, orta halliler var. Bir de varsıllar ve yoksullar var. Zenginlerin yani geliri yüksek olanların tamamına yakını aynı zamanda varsıl, yani “malı mülkü” var. Fakirlerin yani geliri düşük olanlarında pek malı mülkü yok, yani yoksullar. Orta hallilerin durum ise ortada.
Kirada oturanlar ile ev sahipleri arasındaki fark (kira gelir giderleri açısından bakıldığında), kiracılarda kira gider iken kendi evinde oturan için kira ne gelir ne de giderdir. Kendi oturduğu evin yanında birkaç evi daha olup da onları da kiraya verebilen varsıl açısından ise kira gelirdir. Kira fiyatları artarken enflasyon paketindeki kira miktarı için yapılan artış enflasyonu arttırır. Ama bu artış yoksul kiracının alım gücünü düşürürken varsıl ev sahibinin gelirini ve de alım gücünü artırır.
İşte ALIMGÜCÜ AZALIRSA buna HAYAT PAHALILIĞI denir! Yani aynı enflasyon oranı içinde varsıl ve yoksullar açısından bakıldığında hayat pahalanmış olabilir veya tam tersi!
Peki bunu deminki enflasyon hesabımıza uygulayalım. Talep ettiğiniz mal ve hizmetler bir sene içinde 100 liradan 150 liraya çıkmış yani enflasyon %50 olsun. Gelirinizi de başta tam da bu mal ve hizmetleri almanıza yetecek kadar yani 100 lira olarak belirleyelim. Eğer geliriniz bir sene içinde 125 liraya çıkmış ise siz artık 150 liraya alabileceğiniz mal ve hizmetlerin bir kısmını alamazsınız ya da aradaki 25 lira farkı borçlanırsınız ve bir de faiz giderleriniz olmaya başlar. Geliriniz 200 liraya çıkmış olsaydı, aynı mal ve hizmetleri aldıktan sonra kalan 50 lira ile fazladan alım yapabilir veya bunu tasarruf ederek faiz elde edebilir hatta bir yatırım bile yapabilirdiniz.
İlk durumda alım gücünüz azaldığı için hayat size pahalanmıştır. İkinci durumda ise hayat size güzeldir. Gelir seviyeniz ne kadar düşerse hayat pahalılığını o kadar yaşarsınız. Alım gücünüz arttıkça yeni varlıklar elde edersiniz. Geliriniz daha da artar. Şimdi siz toplumun varsılları arasındaysanız “oh ne rahat”. Ama velev ki yoksullar arasında iseniz şikâyetçi olmamanız için size halinize şükretmekten başka bir şey bırakılmıyor, çünkü beterin beteri var. Bir de bu durumu gizlemek için şimdi “halkın enflasyonu” diye bir Türk icadı piyasaya sürüldü.
