İstanbul Boğazı’na ve Marmara’ya hâkim yüksek bir arazi üzerine inşa edilen Yıldız Sarayı, Osmanlı Devleti’nin İstanbul’da yaptırdığı son büyük saraydır. Genel vaziyet planı bağlamında “Doğuda Saray (Devlet Yönetimi ve Harem) – Batıda Cuma Camii (Yıldız Hamidiye Camii)” kurgusuyla Türk-İslâm saray mimarisi geleneğini sürdürmektedir.

Sarayın Bölümleri

500.000 m² alana sahip olan Yıldız Sarayı, üç büyük kısımdan meydana gelmektedir:

Asıl Saray: Devlet yönetimini ilgilendiren yapıların bulunduğu bölümdür.
Hususi Bölüm: Sultan’ın kendisine ve haremine ait olan kısımdır.
Dış Bahçe ve Çevre Yapılar: Bugünkü Yıldız Parkı olan bu bölüm, saltanat döneminde saraya mahsus olan büyük parktır. Günümüzde halka açıktır ve bu bölümdeki birçok köşkten günümüze sadece Çadır, Malta ve Şale köşkleri ulaşmıştır.

Tarihi ve Mimari Özellikleri

Yıldız Sarayı alanındaki ilk köşk, Sultan III. Selim (1789-1807) zamanında yapılmıştır. Sonraki padişahlar yöredeki koru ve bahçelere ilgi göstermişlerse de, Yıldız Sarayı’nın adı Sultan II. Abdülhamid (1876-1909) ile özdeşleşmiştir. Sultan II. Abdülhamid, bölgeye “Yıldız Sarây-ı Hümâyûnu” ismini vererek burayı asli ikametgâhı olarak belirlemiş ve 33 yıl ülkeyi bu saraydan yönetmiştir.

Yapılar ve İmkanlar

Beşiktaş ile Ortaköy arasındaki çok geniş bir araziye yayılmış bulunan Yıldız Sarayı, bahçeleri, havuzları, ağaçları, seraları ve köşkleri ile İstanbul’un diğer saraylarından farklı işlevlere sahip bir köşkler topluluğudur. Saray kompleksi içerisinde tiyatro, müze, kütüphane, eczane, hayvanat bahçesi, hayvan hastanesi, marangozhane, demirhane gibi atölyelerin yanı sıra çini fabrikası gibi endüstriyel yapılar da bulunmaktadır. Sultan II. Abdülhamid, I. Ordu’nun ünlü II. Tümeni’ni (Orhaniye ve Ertuğrul kışlaları) de sarayın yakınına yerleştirmiştir. Bu dönemde sarayın doğrudan veya dolaylı hizmetlerine bakanlarla birlikte 12.000’e varan bir nüfusa sahip olduğu düşünülmektedir.

Yıldız Sarayı Vakfı

Yıldız Sarayı Vakfı, 12 Eylül 1982 tarihinde İstanbul’da dönemin Kültür ve Turizm Bakanı İlhan Evliyaoğlu ve mütevelli heyeti tarafından kurulmuştur. Vakıf, sarayın tanıtımı, restorasyonu ve çeşitli ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla birçok proje gerçekleştirmiştir. Vakfın katkılarıyla Yıldız Sarayı, çeşitli onarım ve restorasyon çalışmaları sonrası halka açılmıştır.

Günümüzde Yıldız Sarayı

Yıldız Sarayı, Cumhuriyetin ilanını takip eden 1924 yılında Erkan-ı Harbiye Mektebi’ne tahsis edilmiş, akabinde 1946 yılından itibaren uzun bir dönem “Harp Akademileri” olarak hizmet vermiştir. 1978 yılında Kültür Bakanlığı’na devredilerek Yıldız Sarayı Müdürlüğü adıyla yeniden hizmete girmiş ve onarılan bölümleri müzeleştirilmiştir. Günümüzde, sarayın farklı bölümleri çeşitli müzeler ve kültür merkezleri olarak kullanılmaktadır.

Yıldız Sarayı, Osmanlı İmparatorluğu’nun son dönemine ait mimari ve tarihi değerleri barındıran önemli bir yapıdır. Geçmişten günümüze birçok restorasyon ve yenileme çalışmasıyla korunmuş ve günümüzde müze ve kültür merkezi olarak hizmet vermeye devam etmektedir. Yıldız Sarayı Vakfı’nın katkılarıyla saray, tarihi ve kültürel mirasımızın önemli bir parçası olarak geleceğe taşınmaktadır.