Tarım ve Orman Bakanlığı, kamuoyuna iki önemli liste açıkladı: “Sağlığı Tehlikeye Düşürecek Gıdalar” ve “Taklit ve Tağşiş Yapılan Gıdalar”. Açıklanan listelerde yer alan ürünlerin satışlarında beklenen düşüş görülmezken, uzmanlar vatandaşları bilinçli tüketim konusunda uyarıyor. Konuyla ilgili görüşlerini paylaşan Altınbaş Üniversitesi Gastronomi ve Mutfak Sanatları Bölümü Öğretim Üyesi Dr. Merve Yavuz Düzgün, “Tüketiciler, gıdaları seçerken bakanlığın yayınladığı listeleri kontrol etmeli.” dedi.
“Kamu sağlığı için olumlu”
“2022 yılından beri gıdadaki uygunsuzluklar kamuoyu ile paylaşılmamıştı. Listelerin tekrar paylaşılmaya başlanması ve anlık olarak paylaşılacağının bildirilmesi kamu sağlığı için olumlu. Ancak vatandaşların da risklerin farkında olarak, bunları yakından takip etmesi ve bu ürünleri almaması gerekir” diyen Dr. Düzgün, gıda okuryazarlığına dikkat çekti.
Bakanlık tarafından yayınlanan listeler, tüketicilerin https://guvenilirgida.tarimorman.gov.tr/gkd adresinden erişebileceği şekilde açıklandı. Aynı platformda, takviye edici gıdaların onay durumları (https://ggbs.tarim.gov.tr) ve işletme kayıtları da (https://guvenilirgida.tarimorman.gov.tr) sorgulanabiliyor.
Et ve Süt Ürünlerine Dikkat!
Dr. Düzgün, süt ürünlerinde kullanıldığı görünen natamisinin gıdalarda küf ve maya gelişimini önleyen bir gıda katkı maddesi olduğunu belirterek, bu maddenin E235 kodu ile Türk Gıda Kodeksi Yönetmelik eklerinde yer aldığını ve kullanım limitleri ayrıntılı olarak belirtilerek kurutulmuş kürlenmiş sosis ve kabuklu peynirde yüzey uygulamasına izin verildiğini dile getirdi. Düzgün ancak yoğurt, yumuşak peynir gibi ürünlerde de kullanımının yasak olduğunu vurgulayarak, “Natamisinin günlük 0.3 mg/kg vücut ağırlığından daha yüksek seviyelerde alınması alerjik ve sindirim sisteminde rahatsızlıklara yol açabiliyor.” bilgilerini aktardı.
At, eşek, domuz gibi hayvanlar tek tırnaklılar olarak adlandırıldığını hatırlatan Düzgün, bu tip etlerin maliyeti düşürmek için et ürünlerine karıştırılabildiği açıklanan liste ile tekrar görüldüğünü belirtti. Bu hayvanların ülkemizde gıda tüketimi için yetiştirilmediğinden ve denetlenmediğinden insan sağlığı açısından risk oluşturabildiğini kaydetti.
Sahte Ürünlerin Sağlık Riskleri Neler?
Dr. Merve Yavuz Düzgün, listelerde yer alan tehlikeli ürünler hakkında şu bilgileri verdi:
- Bazı bitkisel macunlar, ginsengli şekerlemeler ve enerji içeceklerinde ilaç etken maddesi tespit edildi.
- Baharatlarda yasaklı boyalar (Sudan I-IV) kullanıldığı görüldü.
- Et ürünlerinde domuz eti, tek tırnaklı hayvan eti karışımları saptandı.
- Süt ürünlerinde natamisin gibi uygunsuz katkı maddeleri bulundu.
Boyar maddeler konusuna da değinen Dr. Merve Yavuz Düzgün, Türk Gıda Kodeksi Yönetmeliği’ne göre baharat ve bitkisel yağlarda gıda boyası kullanılmasına izin verilmediğini söyledi. Düzgün, Baharat ürünlerinde Sudan I, Sudan II, Sudan para red, Sudan IV adlı boyalara rastlandığı daha önce de raporlandı. Bitkisel yağlar da bu grup boyalarla tağşiş edilebiliyor. Bu boyalar sentetik boya grubuna dahil azo boyalardır. Bazı azo boyaları limitlere uyularak gıdalarda kullanılabilmektedir. Ancak ismi geçen bu boyaların tüm gıdalar için kullanımı yasaktır. Bu boyalar insan vücudunda genotoksik, kanserojenik etki gösteren, doğumsal anomaliye neden olan bileşiklerdir.” diyerek uyarıda bulundu.
Tehlikeli Etken Maddeler
Diğer taraftan Dr. Düzgün, zayıflatma çaylarında bulunan Sibutramin ve cinsel gücü artırıcı macunlarda yer alan Sildenafil gibi maddelerin kontrolsüz kullanımına da şu sözlerle dikkat çekti:
“Sildenafil aslında günlük üst sınırı (100 µg) belirlenmiş, doktor kontrolünde ve bu sınırlar dahilinde kullanıldığında güvenli bir ilaç. Ancak raporlanan ciddi yan etkileri görme kaybı, işitme kaybı, antihipertansif etki, nitratlarla alındığında ölüm riskine yol açma şeklinde sıralanabilir.” dedi. “Sibutramine ise, kan basıncı ve nabzın yükselmesi, böbrek hasarı, karaciğer hasarı ve yine ölüme yol açma gibi ciddi yan etkiler içeriyor.”
Alkol Ürünlerine Dikkat!
Yüksek seviyede metil alkol maruziyetinin, metabolik asidoz, görme kaybı, santral sinir sistemi baskılanması gibi problemlere yol açtığını ve ölüm riski taşıdığını hatırlatan Dr. Merve Yavuz Düzgün, limit değerler üstünde tespit edilen pestisit (zirai ilaç), küf toksini ve patojen mikroorganizma barındıran ürün guplarının da listelere eklenmesinin ve bununla beraber 2022’den bu yana uygunsuzlukların tespit edilme tarihinin de paylaşılmasının tüketiciyi daha iyi aydınlatacağı vurgusunu yaptı.
Dr. Düzgün, küçük işletmelerin üretim süreçleri ve tarlada zirai ilaç denetimlerinin artırılmasını önerirken, Tarım ve Orman Bakanlığı ile FAO işbirliğiyle hazırlanan Gıda Okuryazarlığı Eylem Planının (2022-2028) genç nesilleri bilinçlendirme açısından önemli bir adım olduğunu ifade etti. “Medya ve sosyal ağların bu sürece dahil edilmesi gerekiyor” diyen Düzgün, tüketicilerin gıda seçerken bakanlık listelerine dikkat etmesini ve sorgulama yapmalarını tavsiye etti.
