Osmanlı İmparatorluğu, yaklaşık 600 yıl boyunca hüküm süren bir hanedanlık olarak, tarihte birçok ilginç olaya ve döneme tanıklık etti. Bu hanedanlıkta tahta geçiş süreçleri de genellikle dikkat çekici oldu. Osmanlı tarihindeki padişah değişiklikleri bazen dramatik olaylar eşliğinde gerçekleşmiş, taht mücadeleleri ve entrikalar, imparatorluğun yönetim yapısında derin izler bırakmıştır.
Soru: Osmanlı tarihinde amcasının oğlunun yerine tahta geçmiş olan iki padişah hangileridir?
A) III. Murad ve IV. Murad
B) III. Mustafa ve IV. Mustafa
C) III. Mehmed ve IV. Mehmed
D) III. Ahmed ve IV. Ahmed
Cevaptan önce padişların hayatını kısaca inceleyelim.
III. Murad (1546-1595)
III. Murad, 1574 yılında tahta çıkmış ve 1595 yılına kadar padişahlık yapmıştır. Kanuni Sultan Süleyman’ın torunu ve II. Selim’in oğludur. III. Murad, tahta çıktığında Osmanlı İmparatorluğu, hem doğuda hem de batıda geniş topraklara sahipti ve büyük bir güçtü. Ancak onun saltanatı sırasında, imparatorluk iç ve dış sorunlarla karşı karşıya kaldı.
III. Murad döneminde, Osmanlı İmparatorluğu, Safevîler ile İran Seferleri ve Avusturya ile uzun süren savaşlarla mücadele etmek zorunda kaldı. Bu savaşlar, Osmanlı hazinesini zor durumda bıraktı ve devlet maliyesinde önemli sorunlara yol açtı. Ayrıca, III. Murad döneminde İstanbul’da büyük bir yangın çıkmış ve bu da halk arasında huzursuzluğa neden olmuştur.
Padişahın yönetimi boyunca, saray entrikaları da önemli bir rol oynadı. III. Murad, özellikle annesi Nurbanu Sultan ve eşi Safiye Sultan’ın etkisi altında kalmış, devletin yönetiminde saray kadınlarının nüfuzu artmıştır. Bu durum, devlet işlerinde ciddi sorunlara yol açtı ve III. Murad’ın saltanatı, Osmanlı İmparatorluğu’nun yavaş yavaş zayıfladığı bir dönem olarak kabul edilir.
IV. Murad (1612-1640)
IV. Murad, 1623 yılında henüz 11 yaşında tahta çıkmış ve 1640 yılına kadar hüküm sürmüştür. Babası I. Ahmed’in ölümünden sonra, abisi I. Mustafa ve Genç Osman’ın kısa süreli saltanatlarının ardından tahta geçmiştir. IV. Murad’ın saltanatının başlangıcında, imparatorluk ciddi bir iç karışıklık ve ekonomik krizle boğuşmaktaydı.
IV. Murad, Osmanlı tahtına çıktığında, imparatorluğun zayıflamış otoritesini yeniden tesis etmek için katı ve sert bir yönetim uygulamıştır. Özellikle içki yasağı, tütün yasağı ve kahvehanelerin kapatılması gibi sert tedbirlerle tanınır. Ayrıca, devletin başındaki rüşvet ve yolsuzlukları ortadan kaldırmak için ciddi önlemler almış, birçok yüksek rütbeli devlet adamını idam ettirmiştir.
IV. Murad’ın en bilinen başarılarından biri, Bağdat’ın 1638’de Safevîler’den geri alınmasıdır. Bu zafer, Osmanlı İmparatorluğu’nun doğudaki hâkimiyetini yeniden pekiştirmiştir. Ayrıca, IV. Murad’ın güçlü ve kararlı yönetimi, Osmanlı İmparatorluğu’nda bir süreliğine de olsa disiplinin yeniden sağlanmasına katkıda bulunmuştur.
III. Mustafa (1757-1774)
III. Mustafa, Osmanlı İmparatorluğu’nun 26. padişahıdır. Babası Sultan III. Ahmed, 1730’da Patrona Halil İsyanı sonucu tahttan indirilmiş ve yerine amcası I. Mahmud geçmiştir. III. Mustafa, 1757 yılında amcasının oğlu olan III. Osman’ın vefatından sonra tahta çıkmıştır. III. Osman’ın ölümünün ardından tahta geçen III. Mustafa, özellikle mali reformlara odaklanmış ve askeri modernizasyon çalışmalarıyla bilinir. Onun döneminde Osmanlı, Avrupa’daki gelişmeleri yakından takip etmeye çalışmış, bu bağlamda çeşitli yenilik hareketlerine girişmiştir.
IV. Mustafa (1807-1808)
IV. Mustafa ise Osmanlı İmparatorluğu’nun 29. padişahıdır. Babası I. Abdülhamid, 1789’da vefat etmiş ve yerine III. Selim tahta çıkmıştır. III. Selim, Osmanlı İmparatorluğu’nda önemli reformlara imza atmış, özellikle Nizam-ı Cedid adıyla bilinen askeri ve idari reform hareketlerine öncülük etmiştir. Ancak bu reformlar, özellikle Yeniçeriler ve onların destekçileri arasında büyük tepkiyle karşılanmıştır. 1807 yılında Kabakçı Mustafa İsyanı sonucunda III. Selim tahttan indirilmiş ve yerine kuzeni IV. Mustafa geçirilmiştir. Ancak IV. Mustafa’nın saltanatı sadece bir yıl sürmüş ve 1808’de Alemdar Mustafa Paşa’nın girişimiyle tahttan indirilerek yerine II. Mahmud geçirilmiştir.
Doğru Cevap: B) III. Mustafa ve IV. Mustafa
