Sağlık Bakanlığı, Türkiye’de olası M-Çiçeği (Mpox) vakalarına karşı sağlık çalışanlarını ve halkı bilgilendirmek amacıyla kapsamlı bir rehber yayınladı. Rehber, M-Çiçeği hastalığının tanımı, semptomları, ayırıcı tanısı, olası ve kesin vaka tanımları ile teşhis ve izolasyon süreçleri hakkında ayrıntılı bilgi sunuyor.
M-Çiçeği (Mpox) Nedir?
M-Çiçeği, genellikle 2-4 hafta süren, kendi kendini sınırlayan viral bir hastalıktır. Hastalığın şiddeti, virüs yüküne, kişinin altta yatan sağlık sorunlarına ve yaşına bağlı olarak değişebilir. Çocukluk çağında daha sık görülen şiddetli vakalar, ağır klinik tablolarla seyredebilmektedir.
Çiçek hastalığı eradike edilene kadar uygulanan çiçek aşılarının, M-Çiçeği hastalığına karşı da belirli bir oranda koruma sağladığı bilinmektedir. Türkiye’de 1980 yılına kadar rutin olarak uygulanan çiçek aşıları sayesinde, bu tarihten önce doğan kişiler, M-Çiçeği’ne karşı kısmi bir bağışıklık geliştirmiş olabilirler.
M-Çiçeği Semptomları ve Ayırıcı Tanı
M-Çiçeği’nin semptomları arasında ateş, halsizlik, baş ağrısı, kas ağrısı, eklem ağrısı ve lenfadenopati bulunmaktadır. Hastalık genellikle döküntü ve cilt lezyonlarıyla kendini gösterir. Ancak, hastalığın asemptomatik bir seyir izleyip izlemediği henüz bilinmemektedir.
Ayırıcı Tanı:
M-Çiçeği hastalığının ayırıcı tanısında, suçiçeği, herpes simpleks virüsü, çiçek hastalığı (eradike edilmiştir) ve diğer poxvirüslerin neden olduğu hastalıklar (tanapox, orf, sığır stomatiti) göz önünde bulundurulmalıdır.
Olası Vaka Tanımı ve Yaklaşımlar
Sağlık Bakanlığı’nın rehberinde, olası vaka tanımı iki ana kritere dayandırılmaktadır:
- Genel Belirtiler:
Ateşle birlikte halsizlik, baş ağrısı, kas veya eklem ağrısı gibi semptomlardan biri veya birkaçı. - Temas Geçmişi:
Son 21 gün içinde M-Çiçeği hastalığı tanısı konmuş biriyle temas öyküsü.
Bu iki kriterden biri ya da her ikisi mevcutsa ve hastada cilt döküntüleri (makül, papül, veziküler ya da püstüler lezyonlar) veya ülsere, veziküler mukozal lezyonlar (ağız içi, anüs dahil) varsa olası vaka olarak değerlendirilmelidir.
Olası Vaka ile Karşılaşıldığında:
- Olası vaka tanımına uyan kişiye cerrahi maske taktırılmalıdır.
- Sağlık personeli, N95 maske, gözlük veya siperlik, eldiven ve önlük gibi kişisel koruyucu ekipmanlar kullanmalıdır.
- Klinik örnekler alınarak laboratuvar testleri yapılmalıdır.
Kesin Vaka Tanımı ve Alınacak Önlemler
Kesin vaka, olası vaka tanımına uyan kişiden alınan örnekte PCR (Polimeraz Zincir Reaksiyonu) testi pozitifliği tespit edilmesi durumunda konulmaktadır. Kesin vaka ile karşılaşıldığında alınması gereken önlemler şu şekilde sıralanmıştır:
- Standart Enfeksiyon Kontrol Önlemleri:
Kesin vaka ile temas halinde, enfeksiyon kontrol önlemleri tam olarak uygulanmalı, el hijyenine maksimum özen gösterilmelidir. Vücut sıvıları ile temas ve yakın temas önlemleri de ayrıca dikkate alınmalıdır. - İzolasyon Süreci:
Kesin vaka tanımına uyan kişiler, cilt lezyonlarının ortaya çıktığı ilk günden itibaren 21 gün boyunca izole edilmelidir. İzolasyon, hastane şartlarında yapılabileceği gibi, şartların uygun olduğu durumlarda evde de sağlanabilir.
Hastane Şartlarında İzolasyon:
- Hasta, tek kişilik ve banyo-tuvaleti olan odalarda izole edilmelidir.
- Oda pozitif basınçlı olmamalıdır ve hasta ziyaretine izin verilmemelidir.
- Zorunlu haller dışında refakatçi kabul edilmemeli, kabul edilen refakatçi ise 1980 öncesi doğumlu ve çiçek aşısı olduğu değerlendirilen sağlıklı bireyler olmalıdır.
Evde İzolasyon:
- Kişi, mümkünse evdeki diğer kişilerden tamamen izole olmalıdır.
- Kişinin kişisel eşyaları ayrılmalı ve oda dışına çıkarılmamalıdır.
- Banyo ve tuvalet kullanımı ayrılmalı, bu mümkün değilse ortak kullanım alanları dezenfekte edilmelidir.
Teşhis ve Örnekleme
M-Çiçeği’nin teşhisinde en uygun örnekler, cilt lezyonlarından alınan vezikül kabukları veya sıvılarıdır. Klinik örnekler, uygun biyogüvenlik önlemleri alınarak laboratuvara gönderilmelidir.
Örnek Alımı ve Nakli:
- Örnekler, kuru, steril bir tüpe konulmalı ve soğuk zincir koşullarında (+2-8°C) taşınmalıdır.
- Test öncesinde antiseptik kullanılmamalı ve örnek alımında bistüri veya punch biyopsi iğnesi kullanılmalıdır.
Sağlık Bakanlığı’nın M-Çiçeği (Mpox) Rehberi’ne buradan ulaşabilirsiniz.
