Türk Dil Kurumu (TDK) sözlüğünde birçok atasözü yer almaktadır; ancak bazı yaygın kullanılan ifadeler atasözü olarak algılansa da aslında TDK tarafından kayıt altına alınmamıştır. Bu yazıda, TDK sözlüğünde yer almayan bir ifade örneğini inceleyeceğiz.
Soru: Hangisi TDK sözlükte yer alan bir atasözü değildir?
a) Sinek küçüktür ama mide bulandırır
b) Görünen köyün uzağı olmaz
c) Aşure yemeye giden kaşığını taşır
d) Vakit tembele sermayedir
Bu soruda verilen dört şıkta yer alan ifadelerden üçü TDK sözlüğünde atasözü olarak geçerken, bir tanesi atasözü olarak yer almamaktadır. Şimdi her bir şıkkı ayrıntılı şekilde inceleyelim:
- a) Sinek küçüktür ama mide bulandırır
Önemsiz, küçük gibi görünen bir şeyin kötü ve olumsuz bir izlenim yarattığını anlatan bir söz. Bu atasözü, küçük görünen olayların ya da kişilerin bile büyük rahatsızlıklara yol açabileceğini ifade eder. Halk arasında sıkça kullanılan ve TDK sözlüğünde de yer alan bir atasözüdür. - b) Görünen köyün uzağı olmaz
“Bir durumun nasıl sonuçlanacağı belli olduktan sonra bu sonuç çok geçmeden gerçekleşir” anlamında kullanılan bir söz. Bir durum açık ve net olduğunda, sonucu tahmin etmek ya da görmek zor değildir. Bu da yaygın olarak kullanılan bir atasözü olup, TDK sözlüğünde bulunmaktadır. - c) Aşure yemeye giden kaşığını taşır
“Bir işten yararlanmak isteyen gerekli araçları hazırlamalıdır” anlamında kullanılan bir söz. Hazırlıksız bir işe kalkışmamak gerektiğini vurgulayan bu atasözü, aşure yapımı gibi bir etkinliğe katılırken gereken araç gereçlerin hazır olması gerektiğini hatırlatır. Bu ifade de TDK sözlüğünde atasözü olarak geçmektedir. - d) Vakit tembele sermayedir
Bu ifade kulağa bir atasözü gibi gelse de aslında TDK sözlüğünde atasözü olarak yer almamaktadır. Anlamı, tembel bir kişinin zamanı boşa harcadığını ve zamanın onun için bir sermaye gibi olduğudur. Ancak, bu ifade TDK tarafından atasözü olarak kabul edilmemiştir.
